Speech waterdiner, Hoogheemraadschap van Delfland, oktober 2024

Beste waterpartners,

Van harte welkom op het waterdiner in onze mooie Albrechthal, vernoemd naar de hertog van Beieren die Delfland lang geleden belangrijke privileges schonk. Als je in zo’n monumentaal erfgoed gehuisvest bent, dan wil je ook anderen daarvan laten profiteren. En dat doen we ook. Tijdens de Monumentendagen afgelopen september bezochten meer dan 2100 inwoners ons Gemeenlandshuis en maakten kennis met ons werk en onze geschiedenis. Met het traditionele waterdiner wil ik samen met mijn collega- bestuursleden Manita, Robert, Peter, Stijn en onze secretarisdirecteur Pieter de banden met jullie verder aanhalen.

Dat is niet alleen leuk maar ook nodig want vele opgaven waar wij voor gesteld staan, blijven ongekend groot. Zo groot dat niemand van ons ze in zijn eentje aan kan. Ik werd eraan herinnerd toen ik eind juli in Straatsburg het Europees parlement bezocht en het beeldhouwwerk “Europe à Coeur” van Ludmila Tcherina bij de ingang van het parlement zag. Het verbeeldt de omarming van verschillende culturen in het cirkelvormige hart van de Europese vlag. In tijden dat wereldwijd de democratie onder druk staat, word ik geraakt en ook met trots vervuld als ik Roberta Metsola, voorzitter van het Europees Parlement, het belang van de Europese samenwerking en democratie met verve hoor uitdragen. Het verhaal van gestage uitbreiding van de samenwerking met alle ups en downs vind ik inspirerend. Het is goed te herinneren dat dit Europese project begon met een visie gedeeld door voormalige aartsvijanden: nooit meer oorlog na alle verwoestingen.

Ook de Olympische Spelen lieten mooie staaltjes van samenwerking zien. Het hoogtepunt was voor mij de 4 x 100 meter estafette die magistraal werd gewonnen werd onder aanvoering van Femke Bol. Vertrouwen in je partners dat ze de baton niet laten vallen en tot het uiterste willen gaan om de gestelde doelen te halen.

Als we dit terugvertalen naar onze eigen Nederlandse of Delflandse context, wat kunnen we hiervan dan leren of zoals Jeroen Smit mij onlangs vroeg tijdens een Human uitzending over de waterkwaliteitsopgave in Nederland: “Wat houdt ons tegen?”.

Die vraag is relevant voor veel transitievraagstukken. Wat houdt ons tegen?

Is het een gebrek aan een toekomstvisie die de samenleving in brede zin enthousiasmeert? Zijn het complottheorieën die angst aanjagen en ons beletten de realiteit genadeloos onder ogen te willen zien?  Is het de complexiteit die systemisch denken en handelen in de weg staat? Of zijn we nog steeds geneigd om weg te kijken of af te wentelen op anderen of op de volgende generatie?

Als we dit bijvoorbeeld toepassen op waterkwaliteit dan zijn er nog de nodige stappen te zetten. Bijvoorbeeld de bron aanpak, het “vervuiler betaalt” en het voorzorgprincipevoorzorg principe. Trekken we lessen uit de PFAS-saga met betrekking tot nieuwe zorgwekkende stoffen?  Voor PFAS is het kwaad inmiddels geschied. Zelfs op de Noord- en Noord- en Zuidpool wordt het aangetroffen. Helaas moet het RIVM vaststellen dat we dagelijks aan meer PFAS worden blootgesteld dan goed is voor onze gezondheid.

Misschien tegen beter weten in blijf ik toch een optimist. Als de overheden duidelijke regels en normen stellen en handhaven, kan innovatie echt een verschil maken. Het tijdstip van doorbraken blijft moeilijk te voorspellen, maar als het gebeurt gaat het heel snel en blijken de kosten veel lager dan eerder gedacht. De energietransitie laat talloze voorbeelden zien: telkens weer betere en goedkopere zonnepanelen en windturbines. Volgens mij moeten we daarom op zoek naar “tipping points” om systeemveranderingen aan te zwengelen en te versnellen. Dus keuzes durven maken en focus aanbrengen in plaats van duizend bloemen laten bloeien.

Al die systeemveranderingen vragen ook om lastige ruimtelijke keuzes. Daarom ben ik blij dat Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, vanavond tijdens haar tafelrede ons mee zal nemen in haar visie op ontwerpend denken in dienst van die maatschappelijke opgaven.

We hebben vanavond mensen met verschillende ervaring aan tafel én een gedeelde ambitie om Nederland mooier te maken. Wat voor ons ligt is een goede dis en een goed glas wijn. Wat ons tegenhoudt blijft een mooie vraag om vanavond op door te kauwen.

Ik wens u allen een genoeglijke avond en vraag nu een moment stilte.

Ik hef nu met u graag het glas.