Dijkveiligheid bij droogte

Veenondergrond

Een veendijk is een dijk waarvan de ondergrond uit veen bestaat of een dijk die geheel of gedeeltelijk op een veenondergrond ligt. Deze dijken liggen vaak in gebieden met polders en droogmakerijen. In Delfland is zo’n 200 kilometer aan veendijk. Veendijken zijn gevoelig voor droogte.

Droogtegevoelig

De term ‘veendijk’ gebruiken we liever niet meer. Onze dijken en kades bestaan niet volledig uit veen, maar hebben veen in de ondergrond. We spreken daarom ook over droogtegevoelige dijken.

Scheuren en verzakking

Veen krimpt bij langdurige droogte. Ook wordt het minder zwaar. Daardoor kunnen scheuren en verzakkingen in de dijk ontstaan. Er kan zelfs afschuiving of doorbraak optreden. Delfland doet er uiteraard alles aan om dit te voorkomen. We brengen klei aan om de goede dijkhoogte te houden. Zo kunnen dijken beter tegen verzakkingen of afschuivingen. De kleiafdekking beschermt het veen ook tegen uitdrogen.

Droogte in 2003, 2006, 2011, 2018, 2019 en 2020

De afgelopen 20 jaar hebben we meerdere jaren last gehad van droogte. Sinds 2006 beschikt Delfland daarom over een droogteprotocol voor de waterkeringen, waarin afspraken zijn opgenomen over de bewaking van de droogte. Het protocol is opgenomen in het calamiteitenbestrijdingsplan.

Andere dijken geen problemen

Andere dijken zijn opgebouwd uit onder meer klei en zand. Deze grondsoorten behouden ongeveer hetzelfde gewicht bij droogte. Daarom blijven ze ook bij droogte stabiel genoeg om het water tegen te houden.

Droogtegevoelige dijken (veendijken) in ons gebied liggen vooral in de gemeenten Midden-Delfland, Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp. Ze zijn ontstaan door de inpoldering in het laaggelegen deel van Nederland. Toen de polders werden drooggelegd, bleef langs de rand van de polder het veen over.

Onderhoud

Delfland voert klein en groot onderhoud uit. Ook worden soms spoedeisende werkzaamheden gedaan. Bijvoorbeeld door meldingen of inspecties. Denk aan het repareren van lekkages en kleine verzakkingen. Delfland grijpt in als de dijk ontoelaatbare scheuren en verzakkingen vertoond, waarbij kans is op een afschuiving van de dijk of zelfs een dijkdoorbraak. De droogtescheuren worden dan opgevuld kleikorrels en grond. Bij verzakking wordt de dijk versterkt.

Controles

In extreem droge perioden voert Delfland gericht controles uit bij droogtegevoelige dijken. Alle droogtegevoelige dijken worden geïnspecteerd. Die liggen vooral in de gemeenten Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Lansingerland.  Ze worden dan elke twee weken bekeken. Als het langdurig droog is worden alle droogtegevoelige dijken wekelijks geïnspecteerd. Tijdens de inspecties wordt gelet op verzakkingen in de dijk, scheuren, lekkage en uitstulpingen.

Handmatige reparaties

De scheuren die in de dijken worden aangetroffen zijn vaak kronkelig. Dan is het lastig ze machinaal uit te graven. Met een schep en gieter kan dit veel preciezer. Het materieel dat we gebruiken is afhankelijk van de bereikbaarheid, de conditie van de dijk en welk materiaal beschikbaar is. Het natmaken van grond en klei doen we op verschillende manieren. Bijvoorbeeld met een watertank of als dat niet mogelijk is, met een gieter met water uit de sloot of vaart.

Lange hersteltijd

Eén regenbui is niet voldoende voor droogtegevoelige dijken/veendijken om na lange droogte te herstellen. 'Uitgedroogd' veen neemt bij regen nauwelijks water op. Het gewicht van veen neemt maar langzaam toe. Het duurt maanden voor het veen weer verzadigd is met water en zijn oorspronkelijke gewicht terug heeft. Ook verdroogde klei heeft maanden nodig om het tekort in de bodem weer aan te vullen.

Besproeien van de dijk

Door het besproeien van de veendijk kan verdere uitdroging worden voorkomen, zodat er geen scheuren komen. Dit doen we alleen bij veendijken. Bij droogtegevoelige dijken waar het veen is afgedekt met een dikke kleilaag is het besproeien van de dijk niet effectief. Droogtegevoelige kleidijken worden daarom niet besproeid.

Begin van het voorjaar

In het voorjaar worden alle droogtegevoelige dijken gecontroleerd. Zo hebben we een goed beeld van hoe het gaat met de dijken. Zo’n 200 kilometer droogtegevoelige dijken wordt nagelopen. Dit is ongeveer een kwart van de dijken die Delfland beheert. Niet alle dijken zijn even droogtegevoelig.

Dijkinspecteur

Het waterschap inspecteert en onderhoudt de dijken. Delfland heeft daarvoor eigen inspecteurs. Bij een inspectie van droogtegevoelige dijken lopen we met 75-100 mensen op de dijk. We zijn blij en trots dat we bij extreem weer, zoals storm of droogte, worden geholpen door onze 50 vrijwillige dijkwachters. Zij zijn getraind en lopen samen met een inspecteur van Delfland op de dijk. Het inspecteren gaat altijd in tweetallen. Een persoon loopt op bovenop de dijk en de ander bij de teen, onderaan de dijk.

Monitoren met app

Via een speciale app op de mobiel van de dijkinspecteur noteert Delfland alle zwakke plekken in de dijk. De exacte locatie en een foto van de scheur wordt opgeslagen. Zo kunnen we de conditie van de dijk goed blijven monitoren.

Droogtegevoelige dijken

De meest droogtegevoelige dijken worden als eerste gecontroleerd. Bij aanhoudende droogte worden ook de overige droogtegevoelige dijken gecontroleerd. De controles zijn niet om gevaar op dijkdoorbraak te controleren. Ze zijn uit voorzorg en horen bij de normale beheertaken van het waterschap.

Geen luchtinspectie

Uit eerder onderzoek is gebleken dat inspecties met vliegtuigjes of drones niet voldoende detail geven. Scheuren, lekkage, etc. kunnen daarmee niet gedetecteerd worden. Daarom doen we geen dijkinspectie vanuit de lucht. Lopend de dijken inspecteren is op dit moment de beste methode. Het kost wel meer tijd.

Scheuren dichtmaken

We dichten de scheuren en voorkomen dat er verdere schade kan ontstaan. Ondanks het dichten van de scheuren blijven we droogtegevoelige dijken in de gaten houden. Bij een nieuwe droogteperiode ontstaan vaak nieuwe scheuren op dezelfde of andere plekken in de dijk.

Werkzaamheden altijd zinvol

De uitgevoerde werkzaamheden geven de dijk extra sterkte. Daardoor zijn de scheuren minder erg voor de stabiliteit van de dijk. Doordat we afgelopen jaren veel dijken hebben verbeterd, hoeven we nu minder inspecties te doen.

Verstevigen met klei

Op dit moment is de beste manier om dijken te verstevigen met klei. Dat maakt de dijken zwaarder waardoor de dijken bij uitdroging minder snel afschuiven.