Interview met Jeroen Kramer

Gevolgen van klimaatverandering, zoals de stijging van de zeespiegel, vragen niet alleen om stevige dijken, duinen en stormvloedkeringen zoals de Deltawerken. Ze vereisen een andere kijk op de inrichting van ons (kust)gebied, stelt Jeroen Kramer van het Keringhuis in Hoek van Holland.

“Indrukwekkend hé. Ja, pas als je hier bent, zie je hoe groot hij echt is”, zegt Kramer, terwijl hij vanuit het Keringhuis naar de machtige witte deuren van de Maeslantkering kijkt. Als onderdeel van Nederlandse Deltawerken is het bouwwerk uit 1996 ontzettend belangrijk voor Nederland, weet Kramer. “Zonder deze kering en zijn kleinere zusje in Spijkenisse zou de Rotterdamse metropoolregio bij een stormvloed onder water komen te staan.” Ook zijn eigen huis in Hoek van Holland zou meedogenloos worden opgeslokt door de golven. Toch is de enorme kering volgens Kramer slechts een verlengstuk van de natuurlijke verdediging tegen de zee: de duinen.

Complexiteit omgang met water

Opgegroeid aan de kust, is Kramer echt een kind van de zee. Hij houdt van water, maar ziet ook de uitdagingen waar het Nederland voor plaatst. “Er is niet een specifieke uitdaging op het gebied van water. We hebben te maken met verzilting (indringing van zoutwater in en/of op land, red.), droogte en bodemverzakking en het risico op overstromingen, vooral door overvloedig hemelwater, en natuurlijk de stijging van de zeespiegel.” De complexiteit van de omgang met water is de reden dat Kramer meedoet aan een online campagne van Hoogheemraadschap van Delfland. Het waterschap wil hiermee gemeenten bewust maken meer ruimte te maken voor water.

De natuur een handje helpen

Door de jaren heen heeft hij het landschap rondom zijn geboorteplaats zien veranderen, vertelt Kramer voor een metershoge kaart van het kustgebied in het Keringhuis. “Ik weet nog goed hoe ik vroeger op het strand stond dat toen veel smaller was dan nu. Als destijds de strandhuisjes na de zomer niet werden weggehaald, stonden die er later vaak niet meer, meegesleurd door het water.” Ieder jaar nam de zee een hap uit het strand. Om de zee terug te dringen land en het achter de duinen te beschermen, hebben Rijkswaterstaat en het Hoogheemraadschap van Delfland de afgelopen jaren het strand verhoogd en verbreed. Ook werd het duingebied uitgebreid”, legt Kramer uit. Inmiddels ligt het duingebied als een kilometer brede bufferzone tussen de zee en het dorp in.

Af en toe moeten we de natuur een handje helpen, verklaart Kramer de aanpassingen van het duingebied. De zandmotor voor de kust van Kijkduin is nog zo’n mooi voorbeeld, vertelt hij enthousiast. “In 2010 wilde men het anders doen: ze wilden de kust op een natuurlijke manier laten groeien. Daarom legde ze vlak voor de kust een zandeiland aan, in de vorm van een haak.” Vervolgens deden de stroming van de zee en de wind de rest. “De zee pakt het zand op en brengt het naar het strand, met als primair doel om de kust te versterken”, legt Kramer uit. Over 20 jaar moet het project voltooid zijn, maar de effecten zie je volgens Kramer nu al voor de kust. “Er is een heel nieuw natuurgebied ontstaan, heel bijzonder om te zien.”

Rijdende flatgebouwen

Kijkend naar de toekomst vindt Kramer bodemverzakking in combinatie met de stijgende zeespiegel de grootste uitdaging. “Omdat we verzakking niet tegen kunnen houden. Het is onvermijdelijk, omdat we water uit de grond blijven pompen die daardoor verzakt.” Het probleem beperkt zich volgens Kramer niet tot de Nederlandse grenzen. “Het gebeurt op veel plekken in de wereld. Denk aan Jakarta, dat zo zeer is verzakt dat ze landinwaarts een nieuwe hoofdstad (Nusantra, red.) willen gaan bouwen. Of Venetië, dat zonder die nieuwe dam al lang was ondergelopen.”

Om een beeld te krijgen van het Nederland van de toekomst, waagde Kramer zich vorig jaar aan een interessant project. “We vroegen aan basisschoolkinderen van een jaar of zeven wat de stijgende zeespiegel betekent voor de inrichting van Nederland. Ze mochten alles bedenken, waarna een professionele tekenaar hun gedachten uitwerkte op papier.” De fantasieën van de kinderen hangen nu in vier tekeningen in het Keringhuis. Overal water met daartussen rijdende flatgebouwen, dijken met ramen, huizen op palen met glijbanen, scholen die alleen bereikbaar zijn met een helikopter. Sommige tekeningen lijken verrassend veel op toekomstschetsen van het gerenommeerde onderzoeksinstituut Deltares.

Onbegrensd naar de toekomst kijken

Gelukkig gaat de Maeslantkering nog wel even mee. “In ieder geval nog 50 jaar”, stelt Kramer. Maar ja, vraagt hij zich af, wat als de zee de komende 100 jaar een meter stijgt? “Om water de ruimte te geven, zal Nederland echt anders over gebiedsinrichting moeten nadenken, denkt hij. “In de toekomst zijn keringen, dijken en duinen misschien niet meer voldoende. Voor de oplossingen van de toekomst, moeten we onbegrensd denken, net als kinderen.”